1. Definisanje istorije je definisanje PR-a

     Većina tekstova koji govore o poreklu Odnosa s javnostima na najjednostavniji način ga upoređuju s komunikacijom kojom se utiče na stavove ili postupke ljudi. U tom smislu se spominje nalaz arheologa koji su pronašli ploču na području Iraka koja datira iz 1800. godine p. n. e. Na ploči se nalaze uputstva o setvi, navodnjavanju, teranju miševa i žetvi – nešto slično uputstvima koja Ministarstvo poljoprivrede SAD i danas deli farmerima. U meri u kojoj je kod odnosa s javnostima reč o nameri da se utiče na druge, navode se opisi kraljevih špijuna u drevnoj Indiji, koji su pored špijuniranja imali i specijalan zadatak da drže kralja u kontaktu s podanicima time što su širili hvalospeve o njemu, kao i glasine koje su išle u njegovu korist.

     Mada nisu koristili izraz javno mnjenje, i grčki teoretičari su ukazivali na važnost volje naroda (javnosti), a sličnost sa modernim koncepcijama Odnosa s javnostima mnogi pronalaze u određenim izrazima i idejama, kako u političkom rečniku starih Rimljana, tako i u zapisima iz srednjovekovnog doba. Stari Rimljani su upotrebljavali čuveni izraz: „Vox populi, vox Dei” (glas naroda je glas Boga), izraz za koji Makijaveli u svom delu „Discoursi” navodi da se s razlogom koristi jer narod mora biti „ili tetošen ili uništen”.

     Opis funkcije lorda kancelara u staroj Engleskoj glasi „čuvar kraljeve savesti”, što znači „uloga treće strane koja će posredovati u komunikaciji kralja s narodom”, s tim da je isto važilo i za crkvu, kao i za trgovce i zanatlije. U tom smislu je u 17. veku prvi put i upotrebljena reč propaganda kada je Katolička crkva ustanovila „Congregatio de Propaganda Fide”,odnosno „Zajednicu za propagiranje vere”. Nažalost, ta reč će 20-ih godina prošlog veka dobiti negativne konotacije. Drugi izraz važan za razumevanje Odnosa s javnostima – „javno mnjenje” – prvi put se javlja u 18. veku, a smatra se da je francuski filozof Ruso generalno zaslužan za njegovo prvo korišćenje (1744.).

     U krajnjem slučaju komunikaciju kojom se utiče na stavove ili postupke ljudi možemo da pronađemo u svakom društvu, tačnije gde god ima znakova civilizovanog društva i neki nivo demokratskog ponašanja i diskusije. To je prisutno od davnina do danas ili gde postoji trojstvo: jedan koji vlada (vladar), drugi koji posreduje (PR) i treći koji bi mogao reprezentovati javnosti. Zato ako Odnose s javnostima posmatramo kroz retoriku (a mnogi ih doživljavaju tako), onda ćemo početke naći u tekstovima grčkih filozofa. Ali ako Odnose s javnostima smatramo dvosmernom komunikacijom, onda je njihov početak 1906. godine jer je tada bila Ajvi Lijeva deklaracija (mada i nju smatraju PR potezom). Zatim tu je i problem porekla. Ako ga vežemo za istoriju SAD naići ćemo na zamerke evropskih istoričara PR-a, na primer nemačkih (o tome više kasnije), a u nekim tekstovima PR veštinom se nazivaju aktivnosti Tomasa Mora u Ujedinjenom Kraljevstvu. Nikakvo čudo, jer ne samo da su mnogi teoretičari spremni da smeste PR u kontekst svakog vremena, nego su i mnogi autori, u nameri da objasne intencionalne komunikacione aktivnosti u bilo kojem vremenu, spremni da ih obeleže tom popularnom, jednostavnom skraćenicom – PR! Svestan zbrke oko porekla Katlip rešava obeležavanje „zvaničnog” nastanka PR-a:
„Pokušaji komunikacije i borba sa silama javnog mnjenja javljaju se još u pradavno doba; tek su sredstva, stepen specijalizacije, opseg znanja i intenzitet delovanja relativno novijeg datuma.“

     Ovom konstatacijom Katlip zaobilazi pitanje porekla Odnosa s javnostima opisujući ih tek kao „komunikaciju” i „borbu sa silama javnog mnjenja”. Time takođe ostavlja otvoreno polje za tumačenje karaktera PR-a kao komunikacione aktivnosti za koju mnogima ni dan danas nije jasno da li je pozitivna ili negativna (ako postoji ijedan posao koji je legalan, a po svojoj prirodi negativan). No, ako želimo da definišemo početak istorije PR-a, primetićemo da ga neki smeštaju milenijumima unazad govoreći da  PR nije ništa novo. Zbog toga se neki pri definisanju PR-a pozivaju na grčke tekstove, a neki pronalaze početke PR-a u Evropi, iako većina autora, kada se govori o istoriji PR-a, ima na umu prvenstveno događaje iz američke istorije, što i ne iznenađuje jer su Amerikanci proizveli najveći broj knjiga o PR-u. Drugi, koji su pod njihovim uticajem, govoreći o istoriji PR-a obavezno uključuju kratki pregled istorije PR-a u SAD-u, fokusirajući se uglavnom na uloge ključnih kompanija i osoba kao što su Ajvi Li, P.T. Barnum i Edvard Bernejz, posebno pri definisanju prakse i tehnika PR-a. Koliki je uticaj govori i podatak da 1996. godine knjigu o evropskim Odnosima s javnostima nisu napisali ni Evropljani ni stranci koji su duže živeli u Evropi, nego Hazlton i Krakberg (naslov: „International Public Relations”). Tek su 2004. godine Van Ruler i Verčič uspeli da izdaju „Public Relations and Communication Management in Europe: A Nation by Nation Introduction to Public Relations Theory and Practice” („Odnosi s javnostima i komunikacijski menadžment u Evropi: Uvod u teoriju i praksu odnosa s javnostima nacija po nacija”) posle napora ulaganog od 1998. godine, kada je započeo „EBOK” projekat i „The Public Relations in Europe” projekat.

     Ali, kada je reč o činjenicama koje govore o Odnosima s javnostima u Evropi, Bentele i Siska navode Krup kao prvu kompaniju s odeljenjem posvećenom odnosima s štampom uspostavljenim 1870 godine. Štaviše, Holanđani tvrde da imaju najstarije profesionalno udruženje na svetu uspostavljeno 1946 godine. Uticaj američke literature niko ne osporava ali primeri koji su navedeni nisu zanemarivi. Da ne bismo ostali „dužni”, na kraju prvog dela knjige u Addendumu donosimo uvid u stanje PR-a u Ujedinjenom Kraljevstvu, Nemačkoj i BiH. Ono što nam se iz svega pomenutog nameće je činjenica da, kao što se istorija Odnosa s javnostima ne može svesti na to da je ponikla iz agencija za štampu, isto tako ne može sa sigurnošću da se tvrdi da počinje u SAD. Dosezi PR u drugim zemljama mogu da se pronađu i u drugoj literaturi, a oni koje ova tema interesuje više mogu da pronađu u knjizi „The Global Public Relations Handbook”.

     PR praksa u drugim državama je oblikovana i u vezi sa zračenjem koje ih je prouzrokovalo. Zato ovo poglavlje ne treba tretirati kao definitivnu istoriju ove profesije, najpre zbog pitanja porekla i samim tim definisanja PR-a, nego i kao studije PR-a u SAD-u, zato što je tu PR dosegao najprepoznatljiviji stepen sofisticiranosti i profesionalizma.